Güçlü ve zayıf tutumlar, eğilimler
Analiz nasıl yapılıyor?
Araştırma 2003 yılından bu yana toplumsal trendlerimizi tutum ve davranışları anlamaya yönelik bir dizi soru ile ölçmeyi sürdürüyor. Her bir tutum konusu yurttaşlara sorulan birden fazla sorunun birleştirilmesi ile oluşturuluyor.
Örneğin geçmişe özlem olarak adlandırılan tutum 3 soruya verilen yanıtların tek bir soru imiş gibi toplulaştırılmasından oluşuyor. Yurttaşlara 1 ve 5 arasında bir puan vererek belirtilen ifadeye ne kadar katıldıkları ve ne kadar karşı oldukları soruluyor. 1 rakamı kesinlikle karşı olduklarını ve 5 ise kesinlikle onayladıkları anlamına geliyor. 3 rakamı ortada olduklarını gösteriyor. Geçmişe özlem için kullanılan 3 soru şöyle:
• Eskiden insanlar daha erdemli, ahlaklı ve kibardı
• Eskiden insanların daha mutlu olduğunu düşünüyorum
• Eski tat ve lezzetleri özlüyorum
Araştırmada bu yöntemle önceden belirlenmiş 25 trend konusu için toplam 75 soru kullanıldı.
En güçlü tutumlar neler?
İnançlı olmak ülkemizdeki en güçlü eğilim; zaman içerisinde önemli bir değişiklik göstermiyor. Toplumun %79’unun yaşamında önemli bir yer tutuyor. “Dinimin gereklerini mutlaka yerine getiririm”, “Allah’a olan inancım bana huzur veriyor”, “Dini inancım hayatımdaki birçok şeye yön veriyor” şeklindeki üç ifadeye verilen yanıtların birleşiminden oluşuyor.
Çevre duyarlılığı ikinci güçlü trend (%71). Tutumun, davranışla karıştırılmaması önemli… Günlük hayatta çevre konusunda özensiz davranış sergileyenler de “çevreyi önemsediklerini” söyleyebilirler. Burada dikkat edilmesi gereken nokta “çevrenin” kavram olarak Türkiye toplumunda da güçlü bir yer edinmiş olması.
Geçmişe özlem ya da geçmişle bağlantı diyebileceğimiz üçüncü güçlü eğilimin yaygınlığı %71. Türkiye’nin gelenekleri ve geçmişi ile ilişkisi güçlü. Bir başka deyişle geçmişi ile “kavga” etmekten çok barışma eğilimi taşıyor.
Küçük lüksler, küçük mutluluklar diye adlandırdığımız dördüncü sıradaki eğilimin yaygınlık oranı %70. Bir anlamda, reklam sloganı olarak topluma giden bu mesaj giderek içselleştirilmiş. İnsanlar günlük hayatlarında kendilerini bireysel olarak mutlu edebilecek birşeyler istiyorlar. Buna, hayatlarında bir yer açmış durumdalar.
Beşinci sırada yer alan evde yaşam (%69) Türkiye için evin öneminin altını çiziyor. Ev başlıca yaşam alanı ve evin içindeki yaşamı destekleyen şeylere açığız.
En Güçlü 5 Tutum
• İnançlı Olmak %79
• Çevre Duyarlılığı %76
• Geçmişe Özlem / Geçmiş Bağlantısı %71
• Küçük Lüksler / Küçük Mutluluklar Aramak %70
• Evde Yaşam %69
En zayıf tutumlar neler?
Büyük kent, üst sınıf terminolojisinde çok yaygın hale gelmiş gibi görünen formda olmak aslında Türkiye genelindeki en zayıf tutum… %12’lik bir etkisi var. Toplumun gündemi ile üst sınıf kentsel gündemin nasıl farklılaşabileceğine dair ilginç bir örnek. Bu tutumu ölçmeye yarayan ifadeler şunlar:
“Formda kalmak için düzenli spor yapmaya çalışıyorum”, “Yediklerimin kalorisine her zaman dikkat ederim”, “Fast food (ayakta hızlı yenen yiyecekleri) severim ve tüketirim”, “Diyet ürünleri kullanırım”.
Teknoloji tutkusu ikinci en zayıf, ama bu kez zaman içinde hızla artan bir eğilim… Henüz %18’lik bir yaygınlığı var. Bu grup teknolojik gelişmeleri yakından izleyen, ilk adapte olan ve bir anlamda kullanım lideri olan kesimi oluşturuyor. Teknoloji tutkusu ile ilgili kullanılan sorular (ifadeler) şöyle:
“Bilgisayar ve internet insanı asosyal yapar, diğer insanlardan uzaklaştırır”, “Teknolojik ürün ve hizmetler bana karmaşık ve kullanışsız geliyor”, “Internet üzerinden alışveriş yaparım”, “Bütçeme uygun yeni teknolojik ürünleri satın alırım”.
Reklam etkisi tartışma yaratacak bir başka eğilim. Üç ifade (soru) ile değerlendiriliyor; “Televizyondaki reklamları ilgiyle izlerim”, “Reklamlarda gördüğüm ürünleri satın almak isterim”, “Televizyondaki reklamlar ürün ve marka seçiminde yardımcıdır”. Bu üç ifadenin birleşimi %24 oranında bir reklam etkisini açıklıkla gösteriyor. İletişim giderek daha ustalık gerektiren bir iş oluyor diyebiliriz.
Zevkin intikamı biraz fazla batılı gibi gözükse de, artık daha sık rastlamayı bekleyebileceğimiz bir eğilim (%28). Sürekli keyif veren şeylerin zararlı olduğu iletişimi ile karşılaşan bireyin bir anlamda “yeter” demesi. “Bazen sağlığa aykırı şeyler yapmak gerekse de hayatın tadını çıkarmalıyız” diyen yaklaşım. Aslında, alt sıralarda olsa bile hiç de küçümsenecek bir oran değil.
Özel hizmet arayışı (%34) müşteri ilişkileri yönetimi diye isimlendirilen pazarlama felsefesinin karşılığı olarak yorumlanabilir. “Benim ihtiyaçlarım ve zevklerime göre hazırlanmış ürün ve hizmetlere daha fazla para vermeye hazırım” şeklinde özetlenebilecek bir yaklaşımı yansıtıyor.
En Zayıf 5 Tutum
• Formda Olmak %12
• Teknoloji Tutkusu %18
• Reklam Etkisi %24
• Zevkin İntikamı %28
• Özel Hizmet Arayışı %34
